زیارتی این چنین.......

 «زیارتی این چنین... »

"هر کس او (معصومه (علیها السلام)) را با معرفت به حق او زیارت کند، پاداش او بهشت است."⁽¹⁾

سخن بالا از امام رضا (علیه السلام) در شان خواهر بزرگوارش فاطمه معصومه (علیها السلام) می‌باشد. آن حضرت در جای دیگر نیز فرمود: "کسی که معصومه(علیها السلام) را در قم زیارت کند، مانند آن است که مرا زیارت کرده است."⁽²⁾

امام صادق و امام جواد (علیهما السلام) نیز نسبت به زیارت حضرت معصومه (علیها السلام) سفارش کرده و پاداش آن را بهشت می‌دانند.^(3)و(4) اینها همگی نشان از مقام و مرتبت بلند آن بانوی بزرگوار در پیشگاه خداست؛ چرا که شبیه به این روایات در شان اهل بیت (علیهم السلام) که دارای کمال عصمت هستند، وارد شده که در آن‌ها نیز ثواب بسیار و پاداش فراوان زیارت شگفت آور است؛ اما آیا این پاداش‌های بزرگ به هر نوع زیارتی تعلق می‌گیرد؟

با دقت در روایت اول، امام رضا (علیه السلام) معرفت را شرط اصلی یک زیارت مطلوبی که پاداشش بهشت است، دانسته اند. در نوع توصیه‌های زیارتی وارد شده از معصومین به خصوص زیارت امامان (علیهم السلام) نیز به زیارت عارفانه توصیه شده و مراتب و درجات ثواب و پاداش هم متناسب با درجات معرفت دانسته شده است. بنابراین، مناسب است به برخی از جلوه‌ها و شئون این معرفت بپردازیم:

اولین شاخصه‌ای که در این معرفت نهفته است، آنست که انسان باور داشته باشد که ضمن حرمت نهادن به مقام والای اولیای خدا، باید در همه ی عرصه‌های معنوی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، ایشان را پیشوا و مقتدا قرار داده و به حق از آنان پیروی کند. بدیهی است که رسیدن به این معرفت و اعتقاد نسبت به اولیای خدا زمانی ممکن است که اوصاف والای انسانی و الهی آنان دانسته و از شایستگی‌های وجودی آنان آگاهی لازم و کافی حاصل شود. از این رو اعتراف به کمالات و فضایل آن‌ها از یک سو و اقرار به ضلالت و بی کفایتی دشمنان و مخالفان آن‌ها از سوی دیگر، از شاخصه‌های برجسته ی این نوع از معرفت شناخته می‌شود. بر این پایه در برخی از زیارتنامه‌ها در کنار جمله ی "من نسبت به حق شما معرفت دارم"⁽⁵⁾ جمله ی "من نسبت به فضیلت شما اقرار می‌کنم" و " من نسبت به جایگاه شما و گمراهی مخالفین شما آگاه هستم"⁽⁶⁾ آمده است.

از سوی دیگر تولی و اظهار ولایت و دوستی نسبت به اولیای خدا و تبری و اظهار عداوت نسبت به دشمنان آنان می‌تواند از بهترین زمینه‌های معرفت و شناخت معرفی شود؛ زیرا انسان به وسیله محبت و دوستی، در حقیقت به خصائص و اخلاق و رفتار و اندیشه اولیای الهی نزدیکتر می‌شود و آنگاه که از دشمنان آنها دور و جدا می‌شود، در واقع از خصلت‌ها و اوصاف تنزیهی و ناشایست که مورد نهی آنهاست، فاصله می‌گیرد. این خود شیوه‌ای عملی در افزایش معرفت است. از این روی نوعا در زیارت نامه‌ها در کنار جمله ی "من نسبت به حق شما معرفت یافته ام"⁽⁷⁾، جمله ی "دوست شما و دوستان شما، کینه‏ور نسبت به دشمنان شما و معاند آنان هستم"⁽⁸⁾ آمده است. به عنوان نمونه‌ای دیگر، در زیارتنامه حضرت معصومه(علیها السلام) در کنار عبارت "از خدا می‌خواهم ... معرفت شما را از ما نگیرد" ⁽⁹⁾، جمله: "به وسیله ی دوستی و محبت نسبت به شما و بیزاری جستن از دشمنان شما، به خدا تقرب می‌جویم." ⁽¹⁰⁾ آمده است تا راه مناسبی برای افزایش معرفت باشد.

 در سایه ی چنین معرفتی است که چونان پاداش‌های بزرگی برای زیارت اولیای خدا برشمرده شده است. لذا رسیدن به آن پاداش‌ها (از جمله بهشت) با زیارت بدون شرایط، پندار باطلی است. بنابر این برای راهیابی به سعادت و هدایت، لزوما باید پیوسته خود را به اخلاق اولیای الهی آراست و خویشتن را از اخلاق دشمنانشان پاک نمود و در راه رضای خدا قدم برداشت که این اولین گام در زیارت با معرفت است ..

(برگرفته از کتاب "فلسه ی زیارت و آیین آن"، تألیف: "حجة الاسلام مرتضی جوادی"(با اندکی تصرف و اضافات))

جمال نیایشگران

جمال نیایشگران(تولد امام سجاد علیه‏السلام)

میلاد صبرآفرین سلام بر اسوه عبادت، الگوی مجاهدت، امام عارفان و مقتدای سالکان، حضرت سجاد زینت عابدان علیه‏السلام . درود خدا بر یادگار و رازدار عاشورا، همان تجلّی صبر و بزرگ‏مبلّغ اسلامِ ولایت در کوی ضلالت شام. صلوات قدسیان بر آن عزیزی که کارآمدیِ شمشیرآسای دعا و سپر بلا گردان بودن دعای عارفانه را، به بهترین شکل ممکن به تصویر کشید و در عصر اوج اختناق، ظلمت‏زدای شرک، نفاق و بدعت گردید. روز پانزدهم جمادی الاول سال 38 هجری که آفتاب جهان‏تاب، تازه از مشرق نمایان گشته و اشعه زرّین خود را به سرزمین حجاز برافکنده بود، ستاره فروزانی در آسمان ولایت طالع و امام سجاد در خاندان نبوت پا به عرصه هستی نهاد. مایه زینت عابدان امام سجاد علیه‏السلام مایه فخر و زینت عابدان و پیشوای بندگان پاک و خالص خداوند، و آقای ساجدان و زینت عابدان است. آن‏ها که با تاریخ او مأنوس‏اند، این مسأله را به نیکی درمی‏یابند که این لقب «زین العابدین» از سوی رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله برای او معّین شد و پیامبر گرامی، خود او را زین العابدین خواند و فرمود: «هنگامی که قیامت بر پا شود، ندا دهنده‏ای در میان جمع اهل محشر ندا در دهد که مایه زینت عابدان کجاست». عظمت خدایی او حضرت امام سجاد علیه‏السلام از کسانی است که در سایه بندگی خدای متعال، به عزّت رسید. به همین جهت، با همه اقدامات و برنامه‏ریزی خصم در کوچک شمردن او، حرمت و آبرویش هم‏چنان پا برجای و دارای مهابت بود و در دل بدکاران و ظالمان هیبتی داشت. عبدالملک مروان گوید: «زین العابدین علیه‏السلام از نظر عظمت و شخصیت در سطح بسیار بالایی بود، طوری که هر چه می‏کوشیدند او را خوار و پست نمایند، بالاتر و برتر می‏رفت و بر عزت و شرافتش افزوده می‏گشت». معرفی تبار امام سجاد از زبان آن حضرت امام سجاد علیه‏السلام در سخنرانی معروف خود در شهر شام، خویشتن را چنین معرفی کرد: «من فرزند مکه و منایم. من زاده زمزم و صفایم. من فزرند کسی هستم که خدای او را از مسجد الحرام به مسجد الاقصی برد. من فرزند محمد مصطفایم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله . من فرزند علی مرتضایم. من فرزند شایسته‏ترین مؤمنان و وارث انبیایم. من فرزند فاطمه زهرایم. من فزرند بانوی زنانم. من فرزند کسی هستم که در شب معراج با فرشتگان نماز گزارد. من فرزند کسی هستم که با مارقین و قاسطین و ناکثین جنگید و با ناصبین مبارزه کرد و فرزند کسی هستم که پیشوای مسلمانان است. مشعلدار مجاهدان و مایه زینت عابدان و پرورش یافته مکتب رب العالمین، منم». «سخنانی کوتاه از امام سجاد علیه‏السلام » امام سجاد علیه‏السلام در سخنان کوتاهِ حکمت‏آمیز و بلندمحتوایِ خود، راه گسترده‏ای را گشود تا انسان‏ها با پندهای نیکو، قساوت را از دل‏ها بزدایند و صفحات اندیشه را روشن و نورانی سازند، تا با طهارت و پاکی از همه رذیلت‏های اخلاقی، به سوی ملأ اعلا رفته و به مقام قرب ربوبی بار یایند. اینک بخشی از کلمات قصار آن حضرت: کسی که نفس خویشتن را گرامی دارد، دنیا در نظرش پست خواهد شد. دین مسلمان آن‏گاه کمال یابد که سخن بی‏فایده نگوید، بحث و جدال کم کند و بردباری و شکیبایی و خوشخویی پیشه کند. چه بسیار کسانی که بر اثر تحسین مردم فریفته می‏شوند. صحیفه سجادیه در یک نگاه صحیفه سجادیه که به حقّ «اخت القرآن» و «زبور آل محمّد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله » خوانده شده، یکی از مفاخر بسیار گران‏بهای پیروان راستین ولایت، در پرتو تابناک معارف بی‏کران قرآن و عترت بوده و هست. این کتاب عزیز، به وسیله امام سجاد علیه‏السلام انشا و توسط فرزند بزرگوارش حضرت امام محمّد باقر علیه‏السلام نوشته شده، و در طول تاریخِ سرشار از حماسه، عرفان و افتخارِ شیعیان پاکباز، زیور سجاده‏های مجالس اُ نس با جانان حقیقی عابدان اهل ولایت بوده است. صحیفه در لغت به معنای «نامه» و «کتاب» است و 54 دعای امام چهارم شیعیان جهان را در بردارد. در این کتاب، مسایل گوناگون تربیتی با گرایش‏های فردی، اجتماعی و اعتقادی در قالب دعا مطرح شده است. مسؤولیت امام پس از اسارت حضرت امام سجاد علیه‏السلام پس از حادثه عاشورا و اسارت، به مدینه بازگشت و وضع خود و جامعه را ارزیابی نمود و به سر و سامان دادن امور و فراهم‏سازی زمینه برای حفظ دین و نشر و گسترش آن پرداخت. آن حضرت، مسؤول پاسداری و حراست از اسلام عزیز بود؛ اسلامی که برای آن خون‏های گران‏قدر و ارزنده‏ای بر زمین ریخته شده بود. او مسؤول مبارزه با ستم و بیداد، و طبیب دلسوز جامعه و رهبری بود خطوط اساسی اسلام را در چارچوب ایدئولوژی راستین مطرح می‏کرد و در مردم، شور و رغبت و حرکتی در پیروی و پاسداری از اسلام پدید می‏آورد. پیامبر عاشور از برجسته‏ترین نکته‏های زندگی امام سجاد علیه‏السلام پیام‏رسانی در دوران اسارت است که خود رسالتی سنگین و توأم با خطرات به شمار می‏آمد. امام با دشمنی خدانشناس و وجدان‏های مرده مردمان رو به رو بود. آن حضرت، بزرگ‏ترین پیام‏رسان انقلاب حسینی بود و باید فریاد مظلومیت و اعتراضِ شهیدان به خون خفته کربلا را به گوش مردم می‏رساند. اگر او و همراهی اسیران نبود، واقعه کربلا به فراموشی سپرده می‏شد و خون آن شهیدان والا مقام پایمال می‏گشت و بار غم و اندوه، هم‏چنان بر دوش آیندگان سنگینی می‏کرد. امام سجاد در آینه کلام امام خمینی رحمه‏الله امام خمینی رحمه‏الله ، در وصف امام ساجدان می‏فرماید: «جناب علی بن الحسین، از بزرگ‏ترین نعمت‏هایی است که ذات مقدس حق بر بندگان خود به وجودش منت گذارد و آن سرور را از عالم قرب و قدس نازل فرموده، برای فهماندن طرق عبودیت به بندگان خود». ایشان در جای دیگری می‏فرماید: «ادعیه و مناجات‏های سید الساجدین و زین العابدین علیه‏السلام را ملاحظه کن و دقت نما. ببین در مقام عبودیت چه معامله می‏کند و چه‏طور به وظیفه بندگی قیام می‏کند؟ با این وصف، وقتی صحیفه اعمال حضرت مولای متقیان، امیر مؤمنان علیه‏السلام را می‏بیند، تأسف می‏خورد و اظهار عجز می‏کند». مجمع الانوار عشق ای آن‏که عزیز خاطر مایی تو ما خسته عشقیم و مسیحایی تو ای چشم و چراغ عارفان، ای سجّاد بیمار نه ای، طبیب دل‏هایی تو ای رحمت بی‏پایان خداوندگاری! سلام بر لحظه‏ای که قنداقه‏ات، آغوش‏نوازِ بال‏های پریدن فرشتگان شد و عرش الاهی، نام زیبایت را بر «معصومیت» چهارمین شاخه طوبی آویخت! سلام بر تو ای چهارمین چلچراغ هدایت، که نام شکوهمندت، محراب اجابت است و مکارم اخلاقت، آیینه زلال بصیرت! امام عصر از دیدگاه حضرت سجاد علیه‏السلام وعده ظهور حضرت حجت ثانی عشر مهدی موعود و احیای فرهنگ انتظار فرج و زمینه‏سازی ظهور عدل منتظر، فصل مشترکی در کلام همه امامان معصوم علیهم‏السلام می‏باشد. این موضوع با وجود آن‏که عصر امام سجاد علیه‏السلام اوج شدّت خفقان و اعمال فشار توسط نظام ستم اموی است، به نحوی رسا و مؤثر مورد توجه قرار گرفته است. ایشان می‏فرماید: «در قائم ما(عج) شش سنت از شش پیامبر وجود دارد:... سنت آن حضرت از نوحِ نبی، عمر طولانی است؛ نشان او از حضرت ابراهیم علیه‏السلام ولادت نهانی و کناره‏گیری از مردم است؛ سنت ایشان از حضرت موسی علیه‏السلام ترس و وحشت و غیبتش می‏باشد؛ نشانه آن حضرت از عیسی روح الله علیه‏السلام اختلاف مردم درباره اوست؛ سنت ایشان از حضرت ایوب، فرج و گشایش کار پس از گرفتاری است؛ و نشانه‏اش از حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله قیام به شمشیر است». دوران دشواری‏ه دوره امامت حضرت سجاد علیه‏السلام ، دشوارترین و تلخ‏ترین دوران امامت است که در آن، کشتارْ بااندک بهانه‏ای و نیز مُثله کردن امری رایج بود و گستاخی حتی در قبال مقدسات تا آن حد رسیده بود که اسب‏های طاغوت سرکش عصر را در مسجد النبی می‏بستند. حضرت علی بن الحسین علیه‏السلام با شیوه‏ای بسیار مؤثر، وجدان انقلابی توده مردم را برانگیخت و احساس گناه را در آنان زنده کرد. امام با به کارگیری شمشیر مظلومیت و برگزیدن انزوای سیاسی و احیای مداوم و بسیار ظریف، یاد واقعه خونین عاشورا را در اذهان عموم مردم مدینه زنده نگه داشت. همین امر، زمینه را برای تحقق اهداف سیاسی و فرهنگی نهضت خونین حسینی، و توجه بیش از پیش مردم به خاندان امامت فراهم ساخت. قرآن از دیدگاه امام سجاد علیه‏السلام امام سجاد علیه‏السلام در وصف قرآن می‏فرماید: «قرآن نوری درخشان، گواه بر کتاب‏های گذشته، و برترینِ کلام‏های آسمانی است. قرآن چراغ فروزانی است برای راهنمایی بشر که هرگز خاموش نمی‏شود و همواره روشن کننده حق با برهان قاطع می‏باشد. قرآن پرچم نجاتی است که هر کس دنبالش بیفتد، گمراه نمی‏شود و هر که چنگ در دامن آن زند، پناهش می‏دهد و از هلاکت می‏رهاند». امام در محراب عبادت امام سجاد علیه‏السلام در محراب عبادت و بندگی به خداوند یکتا، گوی سبقت را از تمام همگنان ربود، تا آن‏جا که همه معترف‏اند او آقا و زینت عبادت کنندگان بود. آن حضرت آن‏قدر به پیشگاه خداوند پیشانی به خاک سایید که همه مواضع سجده‏اش پینه بست و به همین دلیل، آن بزرگوار را «ذوالثفنات» (دارای پیشانی پینه‏بسته) نامیدند. ویژگی‏های اخلاقی امام بردباری از شمار ویژگی‏های بارز امام سجاد علیه‏السلام ، شکیبایی ایشان در برابر ناگواری‏ها و گذشت از کسانی است که به او بی‏حرمتی یا جفا کرده بودند. روزی مردی علی بن الحسین علیه‏السلام را دید و زبان به اهانت گشود و فراوانْ ناسزا گفت. همراهان امام می‏خواستند او را تنبیه کنند، ولی امام مانع شد و فرمود: به او کاری نداشته باشید. سپس به آن مرد رو کرد و فرمود: «کار ما بیش از این‏ها بر تو پوشیده است، اگر نیازی داری بگو تا برآوریم». مرد از شکیبایی و بزرگواری و نیز لحن ملایم و محبت‏آمیز امام به شدت متأثر شد. انفاق‏های پنهانی ابوحمزه ثمالی می‏گوید: امام سجاد علیه‏السلام در تاریکی شب، نان و غذای مستمندان را بر دوش می‏کشید و به طور ناشناس آن را انفاق می‏کرد و می‏فرمود: «صدقه پنهانی، خشم الاهی را فرو می‏نشاند». چنین بود که پس از شهادت ایشان، در هنگام غسل دادن دیدند که پینه‏هایی بر پشت و شانه‏های حضرت وجود دارد. چون علت را پرسیدند، دریافتند که آن‏ها آثار کوله‏بار غذاهایی است که امام برای تهی‏دستان بر دوش می‏کشیده است. در برابر پروردگار امام سجاد علیه‏السلام چون وضو می‏گرفت و خود را برای نماز آماده می‏کرد، رنگ رخسارش دگرگون می‏شد و چون علّت آن را پرسیدند، پاسخ می‏داد: آیا می‏دانی که می‏خواهم به آستان چه بزرگی راه یابم و در برابر چه مقامی قرار بگیرم؟ بارها می‏دیدند که امام زین العابدین وضو گرفته و برای رسیدن وقت نماز به انتظار نشسته است. در این حال، از شدّت خضوع در برابر حقّ و احساس بندگی به درگاه او، آثار نگرانی در صورتش ظاهر بود. سجده‏های آقای سجده‏کنندگان زیادی سجده‏ها و تداوم سجده هر امام علی بن الحسین علیه‏السلام ، سبب گردید که آن حضرت را «سید الساجدین» لقب دهند. بر اثر سجده‏های طولانی و فراوان، پوست پیشانی ایشان زبر شده بود. امام باقر علیه‏السلام می‏فرماید: «پدرم هیچ نعمتی را به یاد نمی‏آورد، مگر این‏که با یاد کردن آن، به درگاه خداوند سجده می‏کرد. هنگام قرائت قرآن، چون به آیه‏های سجده می‏رسید، و نیز به وقت خطر و احتمال رخداد حادثه‏ای ناگوار و هم‏چنین پس از پایان نمازهای فریضه یا هر گاه که موفق می‏شد خدمتی انجام دهد و میان دو مؤمن را اصلاح کند، سر به سجده می‏گذاشت و خداوند را سپاس می‏گفت». رساله حقوق رساله حقوق امام سجاد علیه‏السلام در عصر حاکمیت استبداد، پیامی است فراتر از زمان خویش و همه دوران‏های تمدن بشری. امروزه بشر مدعی است به عالی‏ترین شکل تمدن و فرهنگ ارزشی رسیده است و بنابراین، از حقوق بشر، حمایت از حیوانات و حفظ محیط زیست سخن می‏گوید. امّا آشکار است که بیش‏تر آن‏ها شعارهایی است پوچ و بی‏پشتوانه. اگر این قانون‏های جهانی با رساله حقوق امام و عنصر زمان و ظرفیت و نیازها لحاظ شود، خواهیم دید که دست‏نوشته‏های بشر متمدن، از بعد قانونگذاری در درجه پایین‏تری از رساله امام چهارم قرار می‏گیرد. حقوق الاهی، زیر بنا و اساس دیگر حقوق فردی و اجتماعی به شمار می‏آید. اگر این حقوق نادیده گرفته شود، انسان موجودی بی‏مسؤولیت، بی‏هدف و بدون تکلیف بار خواهد آمد. در آن صورت، پای‏بندی وی به دیگر حقوق فردی و اجتماعی نیز بیهوده است؛ زیرا هیچ قانون و تکلیفی ضمانت اجرا ندارد. دانش بی‏کران علم یا علوم امام سجاد علیه‏السلام ادامه راستین علوم پدران بزرگوارش بود که از پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به ارث برده بودند و چشمه‏ساران دانش و حکمت را در روی زمین ساخته و دنیا را به علوم و معارف خویش روشن کرده بودند. آری، امام زین العابدین علیه‏السلام به حق وارث آن‏ها بود، به طوری که همه مورخان بر این عقیده‏اند که آن حضرت، از تمام مردم دانشمندتر بود. از جمله شواهد و دلایل این مطلب آن‏که، دانشمندان و راویان به قدری مسایل و علوم مختلف از آن حضرت نقل کرده‏اند که قابل شمارش نیست. پندها و موعظه‏ها امام زین العابدین علیه‏السلام به اندرز مردم اهمیت فراوانی می‏داد. از آن حضرت موعظه‏های بسیاری به جا مانده که بدان وسیله، اصحاب خویش و مردم روزگارش را پند و اندرز می‏فرمود. این اندرزهای ارزنده، همواره زنده‏اند و پندهای لازم را پیش روی مردم قرار می‏دهند و آنان را از غرور و سبک‏مغزی به دور می‏دارند و به راه حق دعوت می‏کنند. هدف حکمت‏ها و پندهای جاودانه آن بزرگوار، اعتدال انسان در رفتار، و شکوفایی شخصیت آدمی است. هدف تهذیب و اصلاح، نفوذ و ایجاد تمایلات ارزشمند در آن‏ها و برطرف ساختن عقده‏های روانی از وجود آدمی و نابود کردن تمام خواست‏های فاسد، خودخواهی، حسد، ظلم و تجاوز به مردم است.

میلاد زینت دوش نبی (ص)